Για την Παραμονή των Χριστουγέννων – νηστίσιμα φαγητά και πίτα με φλουρί, για τα Χριστούγεννα – πιάτα με κρέας και κουλούρια… Έστω και στην εποχή του fast food και των γρήγορων παραγγελιών για το σπίτι, στη χώρα μας η προετοιμασία για τα παραδοσιακά τραπέζια παραμένει μία από τις πιο ευχάριστες ασχολίες και αναπόσπαστο μέρος του εορταστικού πνεύματος. Δεν είναι λίγες οι βουλγαρικές οικογένειες, στις οποίες και σήμερα έχουν διατηρηθεί οι ντόπιες τελετουργίες και έθιμα, και οι οποίες μόνες τους φτιάχνουν τα ειδικά φαγητά και τα τελετουργικά ψωμιά.

Ο άρτος – εορταστικός ή καθημερινός, πάντα έχει ειδική θέση στη ζωή των Βουλγάρων. Είναι στο επίκεντρο σχεδόν όλων των παραδοσιακών γιορτών.

Τα τελετουργικά ψωμιά από την Ημέρα του Αγίου Ιγνατίου ως τα Χριστούγεννα

Τα τελετουργικά ψωμιά φτιάχνονται από το καλύτερο, από το πιο άσπρο αλεύρι. Κάποτε, ήδη κατά τη διάρκεια του θερισμού, οι γυναίκες επέλεγαν τα μεγαλύτερα στάχυα, έπλεναν και στέγνωναν τους κόκκους και τους έβαλαν σε σακούλα από ύφασμα, για να τους φυλάξουν για αυτές τις μύχιες στιγμές. Το νερό, με το οποίο ζυμώνονται τα ψωμιά, επίσης είναι ειδικό. Το φέρνουν από το πηγάδι, τηρώντας πλήρη σιωπή και στη συνέχεια το ζεσταίνουν σε ζωντανή φωτιά. Οι γυναίκες που θα ζυμώνουν το ψωμί, φοράνε καθαρά εορταστικά ρούχα. Το αλεύρι κοσκινίζεται τρεις φορές, ερμηνεύονται ειδικά τραγούδια, αλλά το πιο σημαντικό είναι να τηρείται η καθαρότητα στις σκέψεις και τις πράξεις. Το ψωμί είναι νηστίσιμο – χωρίς ζωικά προϊόντα.

Για την παραμονή των Χριστουγέννων φτιάχνονται μερικά ψωμιά, που έχουν διαφορετικό ρόλο στο έθιμο. Το πιο σημαντικό λέγεται «μπόγκοβιτσα». Όπως είναι χαρακτηριστικό για τα τελετουργικά ψωμιά, το ψωμί θεωρείται αναίμακτη θυσία, είναι αφιερωμένο στον Θεό και στο σπίτι. Η διακόσμηση της πίτας οπωσδήποτε περιέχει σταυρό, και στη μέση συνήθως τοποθετείται σφραγίδα με ιερά για τον χριστιανισμό σύμβολα (πρόσφορο).

Οι σφραγίδες για τα πρόσφορα - μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς των Βουλγάρων

Για την γιορτή φτιάχνονται και ψωμιά, αφιερωμένα στην αγροτική οικονομία – τη γεωργία, την κτηνοτροφία, το σπίτι… Τα ψωμιά καλύπτονται με διακοσμητικά στοιχεία – τον τσομπάνη με το κοπάδι, βόδια και οργωτή κλπ. Σε κάποια μέρη ζυμώνεται ψωμί με το σχήμα βαρελιού. Το ψωμί αυτό προορίζεται για όσους σκάβουν τα αμπέλια. Βεβαίως, σχεδόν σε κάθε περιοχή της χώρας μας έχουν περιγραφεί και πολλά άλλα διαφορετικά σχήματα, που οι γυναίκες προσέδιδαν στο ψωμί ανάλογα με την τελετουργική σημασία του. 

Για το τραπέζι των Χριστουγέννων, όπως και για τις επόμενες γιορτές της χριστουγεννιάτικης και της πρωτοχρονιάτικης σειράς, επιτρέπεται τα τελετουργικά ψωμιά να ζυμώνονται με βούτυρο, γάλα κλπ.

Φωτογραφία: αρχείο

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα