Ο Ντομινίκ Βολτόν, Γάλλος κοινωνιολόγος και συγγραφέας με εντυπωσιακή βιβλιογραφία στον τομέα της επικοινωνίας, της τεχνολογίας, της παγκοσμιοποίησης, της οικοδόμησης της Ευρώπης και της πολιτιστικής πολυμορφίας, βρέθηκε στη Βουλγαρία για τα εγκαίνια του Βουλγαρικού Γραφείου του επιστημονικού περιοδικού HERMES το οποίο ο ίδιος ίδρυσε το 1988 και ηγείται μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με τον Βολτόν, κατά τα 35 χρόνια του, το περιοδικό προσπαθεί να υποβάλει την επικοινωνία σε μια διεπιστημονική ανάλυση στη σχέση της με τον άνθρωπο, την τεχνολογία, τους πολιτισμούς και τις κοινωνίες, δίνοντας μια πλατφόρμα σε 2000 συγγραφείς. Σε ανοιχτές διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας, ο προσκεκλημένος παρουσίασε τις απόψεις του για την επικοινωνία ως μια συνεχή διαπραγμάτευση, πολύ πιο περίπλοκη από τις πληροφορίες και ανεξάρτητη από την ταχύτητα της τεχνολογίας.

Σε μια συνέντευξη στο Ράδιο Βουλγαρία, ο Ντομινίκ Βολτόν εξήγησε το νόημα της έννοιας που εισάγει για την «μη επικοινωνία» /incommunication/ - προϋπόθεση για συνύπαρξη, αντίθετη τόσο στην επικοινωνία όσο και στην «ανεπικοινωνία» /acommunication/, μια ριζική άρνηση της επικοινωνίας που μπορεί να οδηγήσει μόνο σε πόλεμο και βία.

Η επικοινωνία μας περνάει σε μεγάλο βαθμό από στερεότυπα:

«Το στερεότυπο είναι μια καρικατούρα του συνομιλητή, ένα εμπόδιο στην επικοινωνία, αλλά χωρίς το στερεότυπο δεν μπορώ να μιλήσω στον άλλον γιατί δεν μου μοιάζει», εξηγεί ο Βολτόν.

Δεν είναι λιγότερο περίπλοκη η κλισέ γραφειοκρατική γλώσσα (langue de bois), η οποία είναι αναληθής αλλά και ένας έμμεσος τρόπος να μιλάμε μεταξύ μας, απαραίτητη προϋπόθεση για διάλογο. «Τα στερεότυπα πρέπει να επικρίνονται καθώς και η γραφειοκρατική γλώσσα, αλλά δεν πρέπει να είμαστε τόσο αφελείς ώστε να πιστεύουμε ότι μπορούμε να μιλάμε ελεύθερα».

Και πώς προχωρά ο διάλογος μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης;

«Ο κομμουνισμός χώρισε την Ευρώπη στα δύο. Κατά τα 60 χρόνια του κομμουνισμού, υπήρχε ελευθερία και δημοκρατία στη Δυτική Ευρώπη. Μου φαίνεται ότι η επανένωση μετά το 1990 δεν πάει καλά γιατί οι Ανατολικοευρωπαίοι δεν κατανοούν πλήρως τι συνέβη στη Δύση. Και πάνω από όλα, η Δυτική Ευρώπη δεν δείχνει αρκετή περιέργεια για όλα όσα έχει κάνει η Ανατολική Ευρώπη και για την αντίστασή της στον κομμουνισμό. Απαιτούνται προσπάθειες και από τις δύο πλευρές - για να καταλάβει η Ανατολική Ευρώπη ότι η ιστορία της είναι διαφορετική, και εμείς στη Δυτική Ευρώπη να κατανοήσουμε την ιστορία της Ανατολικής Ευρώπης, να μην είμαστε τόσο αλαζονικοί».

Η γλωσσική πολυμορφία είναι εξαιρετικά σημαντική για τον Ντομινίκ Βολτόν, ο οποίος έχει μεταφραστεί σε 23 γλώσσες και σύμφωνα με τον οποίο «ο μεταφραστής είναι ο αγωγός των διαφορών» /passeur de différences/. Η γλωσσική πολυμορφία είναι στην πραγματικότητα η πιο σημαντική πολιτική μάχη, μαζί με την οικολογία, γιατί αποτελεί προϋπόθεση για την πολιτιστική πολυμορφία. Οι μητρικές γλώσσες πρέπει να διατηρηθούν, διαφορετικά οι ιδεολογικές και πολιτικές συγκρούσεις θα ωριμάσουν με την πάροδο του χρόνου.

Η ενωμένη Ευρώπη εντάσσεται σε αυτό το περίπλοκο πλαίσιο, που για τον Ντομινίκ Βολτόν είναι ουτοπία. «Ένας χάρτης του κόσμου που δεν περιλαμβάνει μια Ουτοπία δεν αξίζει καμία προσοχή», έγραψε ο Όσκαρ Ουάιλντ, αλλά μήπως βρίσκουμε ένα παράδοξο εδώ, επειδή η κύρια ιδιότητα των ουτοπιών είναι ότι δεν υπάρχουν;

«Είναι αλήθεια – μας απαντά ο Γάλλος κοινωνιολόγος. - Η ουτοπία δεν υπάρχει, αλλά κάνει δυνατή την ανθρώπινη πρόοδο. Η Ευρώπη είναι ένα καλό παράδειγμα. Είμαστε 27 χώρες, δεν αγαπιόμαστε πραγματικά, έχουμε πολλά επιχειρήματα και μια ιστορία γεμάτη βία, και όμως προσπαθούμε να οικοδομήσουμε μια κοινότητα και τα καταφέρνουμε. Το μάθημα που μας δίνει είναι απλό – την χτίζουμε παρόλο που δεν καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον. Ταυτόχρονα όμως μας δίνει και ένα απίστευτο μάθημα για τις ουτοπίες, γιατί παρά τη δύσκολη επικοινωνία, καταφέρνουμε να μιλήσουμε και να κάνουμε κάτι μαζί. Η ουτοπία είναι απαραίτητη στην πολιτική».

Φωτογραφίες: uni-sofia.bg

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα